تخریب (حقوق جزا)تخریب (Destruction/Demolition) از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای خراب کردن ابنیه (بناها و ساختمان‌ها) و خراب کردن اموال است. عنصر مادی جرم تخریب، شامل از بین بردن عمدی اشیاء، اعم از منقول و غیر منقول متعلق به دیگری، به هر نحوی از انحاء است. عنصر معنوی جرم تخریب، شامل سوء نیت عام و سوء نیت خاص می‌شود. سوء نیت عام در جرم تخریب همان اراده و اختیار و خواست مرتکب جرم و سوء نیت خاص، اراده آگاه نسبت به مال موضوع جرم یا شخص متضرر از جرم است. ۱ - تعریفتخریب در لغت مصدر متعدی از باب تفعیل به معنای خراب کردن، ویران کردن و تباه کردن است [۱]
معلوف، لویس، المنجد فی اللغه، ص۶۷ ماده خرب، بیروت، دار المشرق، ۱۳۷۶، چ ۳۳.
و در اصطلاح به معنای ایراد صدمه عمدی نسبت به مال یا شیء متعلق به غیر که منتهی به نقصان یا از بین رفتن آن گردد. [۲]
ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای اختصاصی در تفصیل قواعد تخریب اموال و اتلاف عمدی اسناد، ص۱۳، تهران، نشر داد، ۱۳۷۶، چاپ اول.
[۳]
حبیب زاده، محمد جعفر، حقوق جزای اختصاصی، ج۲، ص۸۱، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۳، چ اول.
قانون‌گذار جرم تخریب را تعریف نکرده بلکه فقط به ذکر مصادیقی از آن بسنده کرده است.۲ - عنصر مادیعنصر مادی جرم تخریب شامل از بین بردن عمدی اشیاء، اعم از منقول و غیر منقول متعلق به دیگری است به هر نحوی از انحاء. ۲.۱ - عمل مرتکبجرم تخریب همانند اغلب جرایم علیه اموال و مالکیت، مستلزم ارتکاب یک فعل مثبت است. به طوری که تحقق جرم مزبور با ترک فعل ممکن نیست. همچون آن‌که مستاجر خانه‌ای در فصل زمستان، برف بام خانه را به موقع پارو نکند و در اثر آن، خسارتی به عین مستاجره وارد شود. در این‌جا تنها از نظر مدنی ضامن خسارت وارده خواهد بود. [۴]
ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای اختصاصی در تفصیل قواعد تخریب اموال و اتلاف عمدی اسناد، ص۱۵.
فعل مثبت در تخریب، ممکن است به طور مستقیم ارتکاب یابد؛ مثل شکستن یا قطع درخت و یا به صورت غیر مستقیم؛ مثل قطع آبی که باعث خشکاندن محصول یا درخت می‌گردد. [۵]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، ص۵۳۰، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۶، چاپ ۱۳.
البته تشخیص این‌که عمل ارتکابی، تخریب محسوب می‌شود یا نه، به عهده دادگاه است و دادگاه در این زمینه، عرف را در نظر خواهد گرفت. [۶]
صدارت، علی، تخریب در قانون جزایی ایران، ص۳۱، مجله کانون وکلا، ۱۳۷۷، سال ۱۰، ش ۵۹.
۲.۲ - موضوع جرمهر چیز با ارزشی که امکان اختصاص آن به شخص حقیقی یا حقوقی در میان باشد، موضوع جرم تخریب خواهد بود که به سه گروه اموال، اشیاء و اسناد قابل تقسیم است. اموال به اعتبار مال، به منقول و غیر منقول و به اعتبار مالک، به عمومی و شخصی یا مشاع و مفروز تقسیم می‌گردد. اسناد نیز به اسناد عادی و اسناد رسمی تقسیم می‌شد. لازمه اشیاء در جرم تخریب، مالیت آن‌ها نیست بلکه اشیاء به طور کلی مورد حمایت کیفری قانون‌گذار قرار گرفته است، گرچه آن اشیاء ارزش مالی هم نداشته باشند؛ اما از نظر صاحب آن واجد ارزش معنوی باشند. [۷]
قانون مجازات اسلامی، ماده ۶۷۷.
[۸]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، ۵۳۱.
۲.۳ - وسیله ارتکاب جرمدر جرم تخریب، وسیله خاصی شرط تحقق جرم نیست. در عین حال گاهی وسیله در تشدید مجازات مؤثر است. مثل تخریب از طریق ایجاد حریق یا مواد منفجره. [۹]
ایمانی، عباس، فرهنگ اصطلاحات حقوق کیفری، تهران، نشر آریان، ۱۳۸۲، چ اول، ۱۱۸.
چنانچه اتلاف مال دیگری در اجرای ماده ۶۷۷ مستوجب ۶ ماه تا ۳ سال حبس است در حالی که از بین بردن همان مال از طریق آتش زدن یا به کار بردن مواد منفجره در اجرای مواد ۶۷۵ و یا ۶۷۸ مستوجب ۲ تا ۵ سال حبس خواهد بود.۳ - عنصر معنویعنصر معنوی جرم تخریب شامل سوء نیت عام و سوء نیت خاص می‌شود. ۳.۱ - سوء نیت عامسوء نیت عام در جرم تخریب همان اراده و اختیار و خواست مرتکب جرم است. به طوری که تخریب مال دیگری بدون اراده و خواست مرتکب، به دلیل فقدان سوء نیت، فاقد جنبه کیفری بوده و تنها موجب مسئولیت مدنی می‌گردد. ۳.۲ - سوء نیت خاصسوء نیت خاص اراده آگاه نسبت به مال موضوع جرم یا شخص متضرر از جرم است. در جرم تخریب علاوه بر عمد و قصد در انجام فعل مجرمانه ارتکابی، احراز قصد ایراد ضرر خسارت به دیگری ضروری است. به همین جهت تخریب و شکستن عمدی در و پنجره دیگری برای نجات جان صاحب‌خانه در هنگام بروز خطر، قابل تعقیب کیفری نمی‌باشد. [۱۰]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، ص۵۳۳ و ۵۳۴.
هرچند جرم تخریب اصولا از جرایم عمدی است لکن به حکم قانون، تخریب غیر عمدی اموال، در مواردی خاص، جرم تلقی شده است و آن زمانی است که انسان در ارتکاب آن‌ها، رعایت احتیاط و مقررات و نظامات دولتی را ننموده باشد. ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع یا ماده ۸ قانون راجع به مجازات اخلال‌گران در صنایع نفت ایران به مجازات تخریب غیر عمدی اشاره دارد. [۱۱]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، ص۵۳۴.
عناصر قانونی تخریب و احراق اموال یا اشیاء [۱۲]
زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی، ج۳، ص۹۱۱، تهران، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۲، چ اول.
[۱۳]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، ۵۲۹ و ۵۳۰.
۴ - مصادیقمصادیق جرم تخریب که توسط قانون‌گذار جرم انگاری گردیده است، در یک فصل و یا حتی یک قانون جمع آوری نشده است؛ به همین رو، تعدادی از مواد قانونی و یا قانون‌هایی که این جرم در آن‌ها پیش بینی شده است را ذکر می‌نماییم. ۴.۱ - قانون مجازات اسلامیالف) اتلاف و تخریب و سوزاندن اموال و اسناد متعلق به اشخاص؛ مواد ۶۷۵، ۶۷۷، ۶۸۰، ۶۸۱ و ۶۸۳ تا ۶۸۶ ب) تخریب اموال تاریخی، فرهنگی و مذهبی مواد ۵۵۸، ۵۶۰ و ۵۶۴ ج) اتلاف و سوزاندن و تخریب اموال و اسناد دولتی مواد ۵۴۳ تا ۵۴۶ و ۶۸۲ د) تخریب وسایل، تاسیسات و اموال مورد استفاده عمومی مواد ۶۸۷ و ۶۸۸ ۴.۲ - سایر قوانینالف) قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح (فصل نهم) ب) قانون مجازات اخلال‌گران در تاسیسات آب، برق، گاز و مخابرات کشور ج) قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی د) قانون راجع به مجازات اخلال‌گران در صنایع نفت ه) قانون کیفر بزه‌های راه آهن و) قانون الحاق موادی به قانون نحوه حفظ آثار و یادگارهای حضرت امام خمینی ز) قانون اراضی و مستحدثات ساحلی ۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «تخریب Destruction و demolition»، تاریخ بازیابی ۹۹/۵/۲۲. |